Meer openheid overheid leidt niet automatisch tot meer vertrouwen
Inleiding
Meer openheid in het besluitvormingsproces van de overheid leidt niet automatisch tot meer vertrouwen. Burgers waarderen transparantie, maar tegelijkertijd vinden ze de overheid minder capabel wanneer ze meer inzicht hebben in het besluitvormingsproces. Dat blijkt uit promotieonderzoek van Stephen Grimmelikhuijsen (Universiteit Utrecht). Hij onderzocht de relatie tussen transparantie en vertrouwen in verschillende experimenten.
Beschrijving
Complete informatie: eerlijkheid wordt gewaardeerd
Wat is het effect van het lezen van complete en incomplete informatie over raadsvergaderingen op het vertrouwen van mensen? In het onderzoek vonden de respondenten die volledige informatie hadden gekregen, de raad minder competent. De complete informatie laat namelijk ook het ‘gesteggel’ en het politieke spel van de raad zien, waardoor de overheid minder bekwaam lijkt. Tegelijkertijd vonden deze
respondenten de gemeenteraad wel eerlijker.
Voor het beantwoorden van deze kwestie kreeg één groep, in het eerste experiment, een kort verslag van het besluitvormingsproces. De andere groep kreeg een bijna letterlijke transcriptie van een besluitvormingsdiscussie in de gemeenteraad. Een derde groep (de controlegroep) kreeg geen informatie.
Te positieve informatie wordt gezien als opschepperij
Op welke manier kan de overheid beleidswijzigingen het beste openbaar maken? Respondenten kregen gebalanceerde informatie, gematigd positieve informatie of zeer positieve informatie te lezen. Het bleek dat àl te positieve informatie het vertrouwen in de overheid geen goed doet, omdat dit overkomt als pure opschepperij. Bij gebalanceerde informatie, die zowel de voor- als de nadelen laat zien, wordt de overheid als minder competent gezien. Licht positieve informatie lijkt de beste keuze.
Transparantie is een vanzelfsprekendheid
In een derde experiment varieerde Grimmelikhuijsen met de bruikbaarheid van de informatie. Hieruit bleek dat het niet voldoen aan het ideaal van transparantie, omdat informatie bijvoorbeeld niet begrijpelijk genoeg is, leidt tot een daling in het vertrouwen. Wanneer de bruikbaarheid wel hoog is dan leidt dit niet automatisch tot meer vertrouwen. Transparantie lijkt een vanzelfsprekendheid te zijn. Een overheidsorganisatie kan het wel verkeerd doen, maar nauwelijks goed.
3 ontwerpprincipes voor internettransparantie
Meer transparantie leidt niet altijd tot meer vertrouwen in de overheid, is de conclusie van het onderzoek. De belofte van transparantie als panacee voor alles wat er mis gaat bij de overheid moet gerelativeerd worden. Toch blijft transparantie van groot belang voor verantwoordingsprocessen.
Grimmelikhuijsen geeft tot slot 3 ontwerpprincipes voor internettransparantie:
- Geloofwaardigheid van informatie staat centraal
- Compleetheid en bruikbaarheid versterken geloofwaardigheid
- Gelaagde transparantie
Conclusies
Meer informatie:
Het proefschrift van Stephan Grimmelikhuijsen is als bijlage aan dit bericht toegevoegd (samenvatting in het Nederlands op pagina 277-290).
Datum uitgave
24/01/2012
Publicatiegegevens
Bron: Kennislink, Proefschrift Stephan Grimmelikhuijsen 'Transparency and Trust'
Documenttype
Onderzoek