Hybride structuurvisie Oud-Beijerland brengt reuring

Inleiding

Volgens de contouren van de Omgevingswet zullen gemeenten niet meer verplicht zijn een gemeentelijk (integraal) afwegingskader op te stellen. De afweging zal nog meer moeten plaatsvinden in dialoog met partijen die iets willen met de ruimte. Gemeente Oud-Beijerland gaat die dialoog nu al aan, bij de totstandkoming van de nu nog wettelijk verplichte structuurvisie.

Beschrijving

De Zuid-Hollandse gemeente presenteert daartoe een online structuurvisie, ontwikkeld door Over Morgen. Het verschaft haar inwoners op een toegankelijke manier inzicht in de ontwikkeling van de omgeving en nodigt hen uit daaraan een bijdrage te leveren.

Hoe krijgt die uitnodiging vorm? Wat betekent dat voor de organisatie? En, wat levert het op? Platform31 zoekt uit wat deze hybride structuurvisie behelst.

‘Eerste online 3D-structuurvisie van Nederland’

De ‘allereerste online 3D-structuurvisie’, zoals de gemeente het presenteert, geeft de bezoeker een beeld van de ruimte die er is voor (ruimtelijke) ontwikkelingen in Oud-Beijerland. Het 3D-model is een samenvatting van de ontwerp-structuurvisie van de gemeente. Zie: www.oblversterkt.nl.

Bezoekers van de website kunnen klikken op toekomstige projecten, direct online een zienswijze indienen of een idee uploaden. Sommige projecten zijn beschikbaar in een gedetailleerde 3D-visualisatie.

Met lokkertjes als een gratis ballonvaart worden inwoners, ondernemers en andere marktpartijen verleid om hun mening te geven op de website. Met behulp van de reacties, ideeën, initiatieven en zienswijzen wordt toegewerkt naar een definitieve structuurvisie.

Gekoppeld aan het platform zijn sociale media als Twitter (#OBLversterkt) en Facebook.

Uitnodigingsplanologie

De ‘klassieke’ gemeentelijke structuurvisie heeft een hybride karakter gekregen, omdat de dialoog waartoe ‘de markt’ verleid wordt verder gaat dan het indienen van een zienswijze. De gemeente heeft zich laten inspireren door het principe van uitnodigingsplanologie.

“Een structuurvisie is een verplicht document, maar heeft in de traditionele vorm maar beperkte waarde”, aldus wethouder Johan van Buuren. “Wij wilden geen boekwerk meer dat onderin de la verdwijnt. Samen met Over Morgen hebben we nagedacht hoe we mensen op een zo toegankelijk mogelijke manier inzicht kunnen geven in de ontwikkeling van hun omgeving. En vooral kunnen uitnodigen om daar zelf een bijdrage aan te leveren.”

Hoofdlijnen en kaders geven

In de volledige ontwerp-structuurvisie legt de gemeente dat als volgt uit: “We geven met deze structuurvisie op hoofdlijnen aan welke veranderingen we voor ogen zien. We geven ruimte aan initiatieven uit de markt. We geven kaders waarbinnen ontwikkelingen en projecten kunnen plaatsvinden.”

Om dit te kunnen doen, stelt de gemeente per beleidsthema de volgende vragen:

• Wat moeten we minimaal doen om onze visie te behalen? (basisinspanning)
• Waar willen we ons extra voor inspannen? (ambities)
• Aan welke ontwikkelingen willen we meewerken? (kansen)
• Aan welke ontwikkelingen willen we niet meewerken? (voorkomen)

Bekijk de volledige structuurvisie.

Blog over structuurvisie als uitnodiging

Frans Soeterbroek (De ruimtemaker) blikte onlangs in een blog terug op een vergelijkbaar proces in Alphen aan den Rijn (2010). Hij schrijft daarin over hoe de structuurvisie gebruikt kan worden als uitnodiging aan de bevolking om zelf initiatief te tonen. En, wat dit van het ruimtelijk beleid en de bestuurscultuur vraagt. Hij benoemt zes ‘hefbomen voor de spontane stad’. Lees de blog…

Interactief platform

De bedoeling is dat ook na het sluiten van de wettelijke termijn waarbinnen zienswijzen gegeven kunnen worden (26 juli) en na de vaststelling van de structuurvisie de website blijft bestaan.

De gemeente hoopt dat “de website uitgroeit tot een interactief platform waarop iedereen met elkaar in gesprek gaat over wonen, ondernemen en verblijven in Oud-Beijerland”. De gemeente blijft (nieuwe) projecten presenteren op deze manier, waarop inwoners ook dan kunnen reageren en inspraak leveren.

Gemeente reageert binnen een week

Erwin Wigt, afdelingshoofd Beleid en ontwikkeling, hoopt dat inwoners en initiatiefnemers ideeën op de website blijven aandragen, ook na de inspraakperiode.

“We hopen dat vanuit de gesprekken op de website nieuwe initiatieven ontstaan en nodigen mensen uit om behalve mee te denken vooral ook te doen. We reageren op elk idee en initiatief. Mensen krijgen sowieso binnen 5 werkdagen een reactie. Hierin laten we weten hoe we het vervolg zien”, aldus Wigt.

Het vervolg hangt van het idee af. Mensen worden uitgenodigd voor een gesprek of worden aangeraden een principeverzoek in te dienen. Of ze brengen de indiener in contact met andere partijen die hen verder kan helpen. Als voorwaarde geldt wel dat het idee moet passen in de gemeentelijke doelstellingen.

Structuurvisie staat vast, projecten bewegen

De pagina’s op de website die over projecten gaan, blijven na de formele inspraakperiode ‘dynamisch’. Wigt: “De structuurvisie en het uitvoeringsprogramma worden vastgesteld en veranderen niet meer. Maar de projecten blijven in beweging. Op de projectenpagina’s informeren we over de stand van zaken en de planning. Daarnaast plaatsen we er belangrijke stukken zoals een stedenbouwkundig plan of  bestemmingsplan. Bij nieuwbouwprojecten linken we door naar de site van de ontwikkelaar voor informatie over verkoop of verhuur. Mensen kunnen op de projectenpagina direct reageren op de plannen en vragen stellen.”

Participatieve beleidsformulering

De continue dialoog moet volgens Over Morgen leiden tot een nieuwe manier van participatieve beleidsformulering. En, het leidt volgens het bureau tot ‘beter resultaat’ dan een plan van een stedenbouwkundig bureau.

“Vaak ligt er een structuurvisie die de toets van stedenbouwkundige kwaliteit kan doorstaan, maar wat heb je eraan? Met een dominante stedenbouwkundige bril kijken naar de toekomst van een gemeente biedt niet langer soelaas”, aldus Over Morgen.

Het bureau meldt dat de gemeente een open houding heeft richting toekomst: of deze werkwijze aanslaat, zal de komende jaren blijken.

Cultuurverandering

Voor de gemeente is duidelijk dat deze werkwijze een cultuurverandering binnen de organisatie vraagt. “Door deze digitale manier van werken is de reactietermijn veel korter, waardoor wij worden gedwongen om hierop snel te reageren en ons werkproces aan te passen”, aldus afdelingshoofd Beleid en ontwikkeling.

“Het proces van opstellen van deze digitale structuurvisie gaf naast veel enthousiasme voor een vernieuwend product, ook gelijk al veel draagvlak voor de nieuwe manier van werken met uitnodigingsplanologie. Deze verandering van denken is gelijk ook doorgevoerd.”

Wat levert het tot nu toe op?

Ondanks dat het platform pas zo’n 2 weken online is, zorgt het voor veel positieve reuring, meldt Kathleen Wellink van Over Morgen. “Lang niet alle plannen zullen slagen, maar we zijn in dialoog. Zo willen ontwikkelaars graag op de kaart voor exposure voor hun projecten. En, particulieren komen binnen een cpo-project met goede ideeën waar professionals zelf niet aan dachten. De dialoog levert andere inzichten op. Misschien is dat nog de grootste winst.”

• Een aantal feiten en cijfers na 12 dagen:
• ruim 2.700 bezoekers van de website
• 8 vragen/ideeën via de website ingediend
• 7 vragen/ideeën via Facebook
• 18 keer getweet over de website

Voorbeelden uit Utrecht (2011) en Alphen aan den Rijn (2010)

Oud-Beijerland is niet de eerste plaats waar inwoners uitgedaagd worden mee te denken en met initiatieven te komen. Voorbeelden uit Alphen aan den Rijn en Utrecht laten zien dat het onder de bevolking veel energie kan opleveren en dat je daar als gemeente vervolgens wel adequaat op moet reageren.

Utrecht organiseerde in 2011 een digitaal stadsdebat, waarin mensen ideeën konden inbrengen voor de herontwikkeling van de stad. Het dynamisch stedelijke masterplan (DSM), opgericht als een platform, leverde in korte tijd ontzettend veel ideeën en reacties van Domstedelingen op. Het zwengelde op sommige plekken nieuwe initiatieven aan. Anderen waren teleurgesteld, omdat bij hen de verwachting gewekt werd in dialoog te zijn met de gemeente, terwijl dat niet altijd het geval was.

Alphen aan den Rijn organiseerde in 2010 de ‘Week van de Structuurvisie’. In een groots opgezet programma werd in zeven ‘ateliers’ van lokale professionals en externe inspiratoren gewerkt aan de nieuwe visie. Parallel konden Alphenaren live facebooken, twitteren, skypen, hyven en linkedinnen over de toekomst van hun stad en direct in discussie treden met de experts in de ateliers. De tweets en andere berichten werden meegenomen en zoveel mogelijk direct beantwoord tijdens de beraadslagingen van de professionals.

Platforms die voorzien in maatschappelijke behoefte

In Nederland worden al sinds jaren op allerlei terreinen online platforms gestart. Met name de platforms die voorzien in een maatschappelijke behoefte blijken succesvol te zijn.

Zo is er www.verbeterdebuurt.nl, waar mensen op een kaart meldingen kunnen doen over gebreken in de openbare ruimte. De betreffende gemeente krijgt de melding doorgestuurd en op de kaart is vervolgens te volgen wat de status is van de behandeling. Het platform is in 2009 opgericht en verwerkt 10.000 meldingen per jaar. Ongeveer 75% van alle Nederlandse gemeenten doet actief mee.

Relatief nieuw en al succesvol is www.peerby.nl, dat mensen in de gelegenheid biedt spullen te lenen van mensen in de buurt. Het platform www.thuisafgehaald.nl draait om het delen van maaltijden in de buurt en is al wat langer actief.

Meer informatie:

• www.oblversterkt.nl
• Gemeente Oud-Beijerland, Eerste digitale 3D-structuurvisie van Nederland online, 14 juni 2013
• Over Morgen, Oud-Beijerland lanceert allereerste online 3D-structuurvisie van Nederland, 14 juni 2013

Datum uitgave

06/08/2013

Documenttype

Praktijkvoorbeeld