Energiebesparing gebouwde omgeving: de ‘blok voor blok’-aanpak uitgelicht
Inleiding
De gebouwde omgeving vormt 80 tot 90 procent van de totale woningvoorraad. Vergaande energiebesparing is hier gewenst, en volgens het ministerie van BZK goed mogelijk. Hiertoe bestaat onder meer de blok voor blok-regeling, waarvoor op gemeentelijk niveau een gezamenlijk plan wordt opgesteld om minimaal 2.000 woningen flink energiezuiniger te maken. Inmiddels lopen 13 projecten in verschillende steden. Bij bewezen succes worden de projecten landelijk opgeschaald. Op 28 februari 2012 vond in opdracht van het ministerie van BZK een kleinschalige bijeenkomst plaats bij Nicis Institute over beschikbaar instrumentarium voor energiebesparing in de gebouwde omgeving.
Beschrijving
Faciliterende rol Rijksoverheid in blok voor blok-aanpak
De rol van de Rijksoverheid in het blok voor blok-project is vooral faciliterend van aard. Het Rijk neemt geen beslissingen, maar neemt wel de rol van doorverwijzer (naar toepasbare en succesvolle praktijkvoorbeelden) op zich. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) beschikt over een overzicht van gemeentelijke activiteiten, waardoor zij gericht informatie kunnen aanbieden aan gemeenten. Waar van toepassing kan het ministerie gemeenten doorverwijzen naar bijvoorbeeld de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) of het Interprovinciaal Overleg (IPO). Het ministerie stelt zichzelf echter ten doel geen problemen van gemeenten ‘over te nemen’. De penvoerders binnen de verschillende blok voor blok-consortia zijn marktpartijen omdat het nadrukkelijk de bedoeling is dat na de pilot de markt het stokje overneemt. De verschillende overheden, waaronder de gemeente, faciliteren. Zij zijn niet langer, zoals gebruikelijk was, de trekkers van een project. Dit maakt de blok voor blok-aanpak ‘anders dan anders’.
Rondom energiebesparing bestaat verschil tussen kennis en feitelijke acties
Op het thema energiebesparing zijn veel mensen en groepen actief, zowel burgers als overheden. De organisatie van energiebesparing is complex en ‘doorgeorganiseerd’ geworden. Traagheid in besluitvorming over maatregelen is hiervan een gevolg. Hiervoor zijn 3 redenen te noemen:
•De financiering van maatregelen is lastig. De blok voor blok-aanpak kenmerkt zich door innovatieve (private) financieringsconstructies.
•Energiebesparingsprojecten blijven steken op een kleinschalig niveau. Voor efficiencywinst door grootschaligheid is het naar een hoger niveau brengen van projecten (opschaling) vereist.
•Er wordt te weinig ingespeeld op de wensen en ideeën van burgers.
•Gemeenten geven zelf te weinig het goede voorbeeld. Dit kan door energiezuinige eigen gebouwen en een actievere rol in energiebesparingsprogramma’s. Het energielabel voor gebouwen EPBD bevat hier richtlijnen (en vanaf 2013 sancties bij niet-naleving) voor.
Meer inspelen op wensen en behoeften van gebruikers
Het kan lonen om burgers op wijkniveau aan te spreken op de geldbesparing die minder energieverbruik oplevert, in plaats van de nadruk te leggen op meer abstracte doelen als vermindering van milieuvervuiling, reductie in CO2-uitstoot, etc. Dit is een verbinding tussen fysieke, sociale en economische aspecten op een voor burgers logisch niveau. Op die manier wordt beschikbare kennis wellicht in grotere mate omgezet naar gedragsverandering en feitelijke acties, die nu achterblijven.
Conclusies
Blok voor blok-aanpak voor beheersbaar houden van energierekening
De blok voor blok-aanpak beoogt eigenaren van bestaande woningen te helpen bij het beheersbaar houden van hun energierekening. Zij roept aannemers, lokale overheden, woningcorporaties, en professionals in de energiebesparingsmarkt uitdrukkelijk op om aan de slag de gaan met de aanpak van duizenden woningen. Het streven is om bewezen succesvolle methoden te delen en op grotere schaal toe te passen. Dit moet leiden tot energiezuinige, betaalbare, kwalitatief goede, comfortabele en waardevaste woningen.
Meer informatie over de blok voor blok-aanpak
In de bijlage vindt u een overzicht van de deelnemende gemeenten aan de blok voor blok-pilotprojecten. Ook vindt u daar het advies 'Energiebesparing bestaande woningen: maak er echt werk van!’ van het Nicis Adviescollege Duurzame stedelijke ontwikkeling (april 2011). Tevens vindt u diverse links naar relevante websites, zoals het gemeenteportal ‘bespaar lokaal’, het portal duurzaam vastgoed en online monitoring van voorbeeldprojecten.
Datum uitgave
02/05/2012
Publicatiegegevens
Ministerie van BZK, Agentschap NL, Harry Boschloo (BZK/WBI/EGO, plv. clustermanager Energiebeleid gebouwde omgeving), en Ilse Pauwels (I&M, projectleider blok voor blok)
Documenttype
Onderzoek