Kennisportaal Deventer | Kennisbank | Wonen | Huisvesting | Veranderingen in wonen en zorg vragen om meer samenwerking corporaties en zorginstellingen

Veranderingen in wonen en zorg vragen om meer samenwerking corporaties en zorginstellingen

Inleiding

ING/Platform31/Persblik/Royal HaskoningDHV - Woningcorporaties en ouderenzorginstellingen staan de komende jaren voor flinke opgaven op het gebied van wonen en zorg. De vraag naar seniorenwoningen zal toenemen, terwijl de intramurale verzorgingshuisvraag bij zorginstellingen juist afneemt, zo verwacht het ING Economisch Bureau in de Themavisie ‘Scheiden wonen en zorg in de AWBZ’. Een gezamenlijk gedragen toekomstgerichte strategie van corporaties en zorginstellingen is volgens ING noodzakelijk om de veranderingen het hoofd te bieden. Platform31 vraagt 2 experts op het gebied van wonen en zorg naar hun reactie op het rapport.

Beschrijving

Afnemende vraag verzorgingshuizen leidt tot leegstandrisico

Via onder meer veranderingen in de AWBZ stimuleert de overheid de scheiding van wonen en zorg. In combinatie met een groeiende wens van ouderen om langer zelfstandig te blijven wonen neemt hierdoor de vraag naar intramurale verzorgingshuizen af. Deze ontwikkeling leidt tot een risico op leegstand van de verzorgingshuizen. Omdat een deel van deze verzorgingshuizen eigendom is van corporaties, heeft dit financiële consequenties voor zowel zorginstellingen als corporaties, aldus ING.

Investeringen nodig om aan groeiende vraag seniorenwoningen te voldoen

De vraag naar seniorenwoningen zal de komende decennia juist toenemen, zo stelt ING. Tot 2030 moeten bijna 250.000 woningen toegankelijk worden gemaakt. Dit bezorgt corporaties een flinke investeringsopgave. Die opgave verschilt wel tussen corporaties, omdat de vergrijzing in steden minder toeslaat dan daarbuiten en de woningvoorraad per corporatie verschilt. Volgens het ING Economisch Bureau is het voor corporaties en zorginstellingen van belang om nu te gaan werken aan een strategische aanpak.

Strategierichtingen voor zorginstellingen

ING stelt in de themavisie een aantal strategierichtingen voor zorginstellingen op. De keuze voor een strategie is afhankelijk van de huidige en toekomstige regionale vraag en de samenstelling van de vastgoedportefeuille.

Mogelijke strategierichtingen volgens ING zijn:

Het vergroten van de verpleeghuiszorgcapaciteit;
Het verhuren van zorgappartementen en (mogelijk) extramurale zorg verlenen;
Inkrimping van het aantal locaties en thuiszorgcapaciteit uitbreiden;
Vastgoed alternatief inzetten voor bijvoorbeeld studentenhuisvesting met als einddoel het vastgoed afstoten.

Stappenplan helpt corporaties bij kiezen juiste strategie

Ook corporaties zullen zich gaan bezinnen op de juiste strategie en investeringen voor seniorenhuisvesting. Volgens ING hebben corporaties een viertal stappen te nemen om tot de juiste strategie te komen. Allereerst moet de regionale verwachte vraag naar seniorenwoningen in kaart worden gebracht. Vervolgens moet het huidige aanbod gemeten worden en vergeleken met de verwachte vraag. Het opzoeken van de samenwerking met zorginstellingen en andere stakeholders is volgens ING een cruciale stap voordat het uiteindelijke investeringsplan kan worden opgesteld.

Persblik: ING slaat rol van gemeente over

Platform31 vroeg 2 experts op het gebied van wonen en zorg naar hun reactie op het ING-onderzoek. Het onderzoek vergeet belangrijke vragen te stellen, zegt Aernout Bouwman-Sie (Persblik), zelfstandig adviseur over onder meer de driehoek zorg, corporatie en gemeente: “Het pleidooi van ING om corporaties en zorginstellingen meer met elkaar te laten samenwerken is een logisch gevolg van het onderzoek dat de analisten van de bank hebben uitgevoerd. In de analyse van ING zit echter een grote, blinde vlek omdat deze niet is gemaakt vanuit de vraag: Hoe zit het maatschappelijk middenveld in elkaar? Maar vooral vanuit de nogal nauwe benadering hoe de financiering van zorgvastgoed er als gevolg van de hervormingen in de zorg op de middellange termijn uit zal gaan zien. Hadden de onderzoekers van ING de juiste vraag gesteld, dan hadden zij bij hun onderzoek ook de rol van de gemeente betrokken.”

Gemeente zal sleutelrol spelen in relatie corporatie en zorginstelling

“Lokale overheden worden niet alleen een belangrijke budgethouder doordat een groot deel van de AWBZ-financiering, met een forse korting, van het Rijk naar de gemeenten wordt overgedragen”, zegt Bouwman-Sie. “De gemeente zal in de relatie tussen corporatie en zorginstelling ook een sleutelrol gaan vervullen. In zijn zwakste vorm wordt de gemeente een spelverdeler. In zijn sterkste vorm treedt het lokale bestuur op als een regievoerende en bepalende partij in de driehoek zorg-corporatie-gemeente. Het ontbreken van de rol van de gemeente in het betoog van ING maakt het pleidooi van de bank niet sterk, zelfs zwak. En daarmee is de ING, ondanks de ongetwijfeld goede bedoelingen, niet in haar opzet geslaagd om de discussie over wonen en zorg een duwtje in de goede richting te geven.”

Royal HaskoningDHV: “Oplossingen zoeken op portefeuille- en locatieniveau”

Royal HaskoningDHV adviseert zorginstellingen over de omgang met hun vastgoedportefeuille. Platform31 vroeg adviseur Bart Brink om een reactie. Hij erkent het belang van de strategieën geschetst door ING, maar vraagt ook aandacht voor andere betrokken partijen als gemeente en wijkbewoners: “De geschetste ontwikkelingen rondom ouderenzorginstellingen leiden inderdaad tot uitdagende strategische vraagstukken. De beste oplossing voor deze uitdaging bestaat niet: de huidige kwaliteit en eigendomssituatie van het vastgoed en het lokale speelveld zullen bepalen welke strategie het best passend is. De door ING geschetste strategieën zijn daarbij zeker herkenbaar; het is hierbij wel cruciaal dat op locatieniveau gezocht dient te worden naar een oplossing, niet alleen op portefeuille niveau.”

Aandacht voor alle belangen rondom een locatie

“De best passende oplossing zal daarbij alleen gevonden worden als aandacht is voor alle belangen rondom een locatie: de toegevoegde waarde zit namelijk vooral in de rol die het verzorgingshuis speelt in de wijk”, zegt adviseur Brink. “Daarom zijn niet alleen de traditionele partners zoals corporatie en zorginstelling belangrijk, ook de belangen van gemeente, wijkbewoners en investeerders geven richting aan de beste oplossing. Deze partijen zullen elkaar dan ook actief moeten gaan opzoeken, gemeentes zouden hier een faciliterende rol in kunnen spelen.”

Slag in managementaansturing van vastgoed bij zorginstellingen noodzakelijk

Brink: “Tenslotte is het belangrijk dat de meeste zorginstellingen, om met de geschetste ontwikkeling om te kunnen gaan, ook een slag maken in de management aansturing van het vastgoed. Professioneel asset management is nu vaak beperkt aanwezig en is hard nodig om de verbinding tussen zorg en vastgoed te maken. Alleen dan zal een instelling risico’s inzichtelijk hebben en daardoor kunnen beperken, is de organisatie flexibel en levert het vastgoed maximale toegevoegde waarde voor het zorgproces.”